به نام خدا
آیین نامه توسعه کارآفرینی در دانشگاه ها
مقدمه
به استناد مواد “۱۸” و “۲۰” قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه (اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) جمهوری اسلامی ایران که بر توسعه کارآفرینی تأکید شده است و به منظور اشاعه فرهنگ کارآفرینی در جامعه دانشگاهی، این آیین نامه تصویب و در کلیه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور به اجرا گذاشته می شود.
بخش اول – کلیات
ماده ۱ – تعاریف:
- وزارت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- سازمان: سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
- دانشگاه: کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی و غیردولتی که با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می نمایند.
- کارآفرینی: فرآیندی است که افراد کارآفرین با ایده های نو و خلاق و شناسایی فرصت های جدید و با بسیج منابع، مبادرت به ایجاد شرکت های دانش بنیان و کسب و کارهای مولد، سازمانهای جدید و نوآور و رشدیابنده میکنند و البته می تواند توأم با پذیرش مخاطره و پیامدهای احتمالی باشد.
- شورای مرکزی: این شورا به منظور سیاستگذاری، حمایت و نظارت بر اجرای بهینه توسعه کارآفرینی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور تشکیل می شود.
- دفتر توسعه کارآفرینی: در سازمان مستقر است و ضمن پیگیری مصوبات شورای مرگزی، کلیه امور برنامه ریزی، هدایت، نظارت، هماهنگی و ارزشیابی عملکرد مراکز کارآفرینی دانشگاه ها را برعهده دارد.
- کمیته کارآفرینی: واحد سازمانی کارآفرینی دانشگاه است که برای برنامه ریزی و انجام امور مطالعات، ترویج و آموزش کارآفرینی در هر دانشگاه تشکیل می شود.
- مرکز کارآفرینی: واحد مجری برنامه های مصوب کارآفرینی در هر دانشگاه است که تحت نظر رئیس دانشگاه فعالیت میکند و مجری سیاستها، برنامه ها و مصوبات شورای مرکزی، دفتر توسعه کارآفرینی و کمیته کارآفرینی دانشگاه است.
ماده۲- مبانی:
۲-۱ ضرورت توسعه کارآفرینی در دانشگاه ها:
با تغییر در شاخص های اقتصادی از مصرف انبوه به دانایی انبوه، نقش منابع انسانی ماهر و خلاق به عنوان عوامل راهبردی، بیش از پیش نمایان شده است و با توجه به اینکه کارآفرینی یک خصیصهء ذاتی نیست، از طریق کسب مهارت های خاص و تغییر نگرش و ایجاد انگیزه در افراد و به خصوص آموزش های مناسب برای تبدیل ایده های نو به محصولات تجاری، می توان مبادرت به تربیت افراد کارآفرین نمود.
۲-۲ چشم انداز:
ایجاد دانشگاه های کارآفرین در کشور، به منظور ایجاد جامعه ای توسعه یافته و پویا، مرکب از دانش آموختگانی با هویت اسلامی-ایرانی و دارای استقلال اقتصادی.
۳-۲ مأموریت:
الف- تقویت و بارورکردن بنیه دانش کارآفرینی و توسعه و ترویج فرهنگ آن از طریق پژوهش، تعلیم و تربیت کارآفرینان توانمند در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی،
ب- توسعه مشاغل دانش بنیان توسط دانش آموختگان دانشگاهی در راستای شکوفایی اقتصادی کشور.
۴-۲ اهداف:
الف- ترویج و توسعه فرهنگ کارآفرینی در جامعه دانشگاهی برای تحقق دانشگاه کارآفرین از طریق پژوهش و آموزش کارآفرینی در دانشگاه ها،
ب- ارتقای نقش کارآفرینان دانشگاهی در توسعه و اعتلای کشور از طریق خلق ارزش ها، دانش و فناوری های نوین.
۵-۲ راهبردها:
الف- نهادینه سازی فرهنگ کارآفرینی و ارتقای شناخت جامعه دانشگاهی به ویژه دانشجویان نسبت به کارآفرینی، کارآفرینان و نقش آنها در ایجاد اشتغال مولد و اقتصادی پویا در راستای کارآفرینی ارزشی،
ب- ترغیب و جذب جامعه دانشگاهی به دوره های آموزش کارآفرینی،
پ- گسترش تحقیقات درخصوص کارآفرینان، طرح های کارآفرینی، محیط و فضای کارآفرینی و سایر زمینه های مرتبط با توجه به شرایط و مقتضیات میهن اسلامی،
ت- کمک به کارآفرینان دانشگاهی و توسعه کارآفرینان موجود از طریق فراهم آوردن امکانات مناسب برای شروع کارآفرینی از قبیل معرفی به پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری و مراکز حمایت از ایجاد و توسعه فناوری های نوین در کشور.
بخش دوم – سیاستگذاری و برنامه ریزی
ماده ۳- شورای مرکزی:
۳-۱ ترکیب شورای مرکزی:
الف- وزیر علوم، تحقیقات و فناوری(رئیس شورا)،
ب- رئیس سازمان(نایب رئیس شورا)،
پ- مدیر دفتر توسعه کارآفرینی(دبیر شورا)،
ت- معاون آموزشی وزارت یا نماینده وی،
ث- معاون پژوهشی و فناوری وزارت یا نماینده وی،
ج- معاون ذیربط وزارت کار و امور اجتماعی و یا نماینده تام الاختیار وی،
چ- شش نفر از رؤسای مراکز کارآفرینی در دانشگاه ها (از مناطق شش گانه کشور)،
ح- درصورت نیاز از افراد صاحب نظر و یا مسئولین سایر نهادها، سازمان ها و وزارتخانه های مرتبط دعوت به عمل می آید.
تبصره ۱: اعضای موضوع بند”چ” به پیشنهاد نایب رئیس شورا و حکم وزیر و برای مدت دو سال منصوب می شوند و تمدید حکم آنها بلامانع است.
۳-۲ وظایف و اختیارات شورای مرکزی:
الف- تدوین و اصلاح سیاست ها و راهبردهای توسعه کارآفرینی در دانشگاه ها،
ب- بررسی نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد مراکز کارآفرینی،
پ- تصویب برنامه های کلان توسعه کارآفرینی دانشگاه ها،
ت- بررسی موانع و محدودیت های قانونی، سیاسی، فرهنگی، اداری و مالی توسعه کارآفرینی و ارائه پیشنهادهای مناسب برای مراجع ذیصلاح،
ث- بررسی و تصویب برنامه های مربوط به ایجاد هماهنگی بین مراکز کارآفرینی و مراکز رشد، پارک های علم و فناوری و نهادهای ذیربط،
ج- تصویب بودجه مراکز کارآفرینی در دانشگاه ها به پیشنهاد دفتر توسعه کارآفرینی،
چ- پیشنهاد اصلاح یا تغییر این آیین نامه.
تبصره۲: چگونگی تشکیل جلسات شورای مرکزی، حد نصاب تصمیم گیری ها و نحوه اداره جلسات بر اساس آیین نامه داخلی شورای مرکزی تعیین می شود.
ماده ۴- وظایف و اختیارات دفتر توسعه کارآفرینی:
دفتر توسعه کارآفرینی کلیه امور مربوط به کارآفرینی را در دانشگاه ها مدیریت می نماید و دارای وظایفی به شرح زیر است:
الف- ابلاغ مصوبات شورای مرکزی به دانشگاه ها و نهادهای ذیربط،
ب- پیگیری برای تقویت مراکز کارآفرینی موجود و ایجاد مراکز کارآفرینی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی که فاقد مرکز هستند،
پ- نظارت و ارزشیابی مستمر عملکرد کمیته ها و مراکز کارآفرینی دانشگاه ها،
ت- ایجاد هماهنگی بین مراکز کارآفرینی دانشگاه ها و گسترش فعالیت های آموزشی، پژوهشی و ترویجی در سطح دانشگاه های کشور،
ث- هماهنگی با دستگاه های دولتی و بخش خصوصی در زمینه کارآفرینی دانش بنیان،
ج- برنامه ریزی برای برگزاری میزگردها و سخنرانی های علمی- تخصصی، سمینارها و همایش های سالانه کارآفرینی،
چ- انجام مطالعات و برنامه ریزی برای تحقق مأموریت، اهداف و راهبردهای این آیین نامه،
ح- انجام مطالعات در زمینه موانع و محدودیت های حقوقی، قانونی، فرهنگی، سیاسی، اداری و مالی توسعه کارآفرینی،
خ- بررسی علمی طرح ها و برنامه های کلان ترویجی، آموزشی و پژوهشی دفتر توسعه کارآفرینی،
د- بررسی و تعیین بودجه سالانهء دفتر توسعه کارآفرینی و ارائه آن به سازمان،
ذ- پیشنهاد اصلاحات لازم در طرح ها و برنامه های مرتبط و ارائه آن به شورای مرکزی برای تصویب،
ر- ارزیابی و تجزیه و تحلیل گزارش ها، اطلاعات و پیشنهادهای رسیده و اطلاع رسانی فعالیت های انجام گرفته در مراکز کارآفرینی دانشگاه ها.
بخش سوم- سازمان دهی کارآفرینی در دانشگاه
به منظور نهادینه سازی فعالیت های کارآفرینی در دانشگاه های کشور، شفاف سازی و هدفمندسازی وظایف و مسئولیت ها و حذف فعالیت های موازی، کمیته کارآفرینی و مرکز کارآفرینی در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تشکیل می شود.
ماده۵- ترکیب و وظایف کمیته کارآفرینی دانشگاه:
۵-۱ ترکیب کمیته کارآفرینی:
الف- رئیس دانشگاه به عنوان رئیس کمیته(رئیس دانشگاه می تواند این مسئولیت را به یکی از معاونان خویش تفویض نماید)،
ب- معاون آموزشی دانشگاه،
پ- معاون پژوهشی دانشگاه،
ت- یک تا سه نفر عضو هیأت علمی یا صاحب نظر در زمینه کارآفرینی از داخل یا خارج از دانشگاه،
ث- رئیس مرکز کارآفرینی دانشگاه(دبیرکمیته کارآفرینی).
تبصره ۳: سایر معاونان نیز میتوانند با نظر رئیس دانشگاه عضو کمیته باشند.
تبصره۴: با توجه به موضوع و شرایط خاص هر دانشگاه دبیر کمیته می تواند از سایر افراد ذیربط از داخل یا خارج از دانشگاه به شرح ذیل دعوت به عمل آورد:
الف- رؤسای پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری،
ب- یک عضو هیأت علمی و صاحب نظر از هر دانشکده(با معرفی رئیس دانشکده)،
پ- نمایندگان انجمن های علمی و دانشجویی،
ت- دبیر انجمن دانش آموختگان،
ث- مدیر دفتر ارتباط با صنعت،
ج- برجستگان کارآفرین دانشجو و دانش آموخته و پیش کسوتان کارآفرین.
۵-۲ وظایف و اختیارات کمیته کارآفرینی دانشگاه:
الف- تدوین آیین نامه داخلی کمیته و مرکز کارآفرینی دانشگاه،
ب- کمک به سامان دهی مرکز کارآفرینی،
پ- حمایت، هدایت و نظارت بر فعالیت های مرکز کارآفرینی دانشگاه،
ت- تدوین برنامه سالانه مرکز کارآفرینی دانشگاه به همراه زمان بندی و بودجه مورد نیاز،
ث- تصویب، نظارت و پیگیری طرح های پژوهشی، آموزشی و ترویجی، آموزش و پرورش کارآفرینان،
ج- همکاری و برنامه ریزی برای تربیت مدرسان آموزش های کارآفرینی،
چ- کمک به ایجاد و توسعه فعالیت مرکز رشد دانشگاه،
ح- ایجاد تعادل بین فعالیت های نظری و کاربردی با اهداف توسعه کارآفرینی،
خ- نظارت بر اجرای مصوبات شورای مرکزی،
د- ارائه طرح های ترویجی، آموزشی و پژوهشی به دفتر توسعه کارآفرینی،
ذ- شناسایی امکانات بالقوه و تجهیزات دانشگاه که میتواند در اختیار مرکز کارآفرینی و در نهایت کارآفرینان دانشگاهی قرارداده شود،
ر- پیشنهاد توجیهی بودجه مرکز در دانشگاه و ارائه به دفتر توسعه کارآفرینی به منظور بررسی و سیر مراحل تصویب نهایی.
ماده۶- ساختار و وظایف مرکز کارآفرینی دانشگاه:
مرکز کارآفرینی واحدی اجرایی در دانشگاه است که تحت نظر رئیس دانشگاه، مجری سیاست ها، برنامه ها و مصوبات شورای مرکزی، دفتر توسعه کارآفرینی و کمیته کارآفرینی است.
۶-۱ ساختار مرکز کارآفرینی:
مدیر مرکز کارآفرینی دانشگاه، دبیر کمیته کارآفرینی است که با حکم رئیس دانشگاه منصوب میشود. در صورتی که از نظر دفتر توسعه کارآفرینی، مدیر مرکز کارآفرینی عملکرد مطلوبی نداشته باشد، به پیشنهاد این دفتر رئیس دانشگاه اقدام به جایگزین مدیر مرکز کارآفرینی می نماید. مدیر مرکز می تواند با استفاده از همکاری اعضای هیأت علمی دانشگاه فعالیتهای آموزشی، پژوهشی، ترویجی و مشاوره کارآفرینی را داشته باشد. حسب نیاز و در قالب ساختار مصوب، کارشناسان و تجهیزات موردنیاز مرکز توسط دانشگاه تأمین می شود.
اعضا و همکاران مرکز کارآفرینی دانشگاه، شامل اعضای هیأت علمی (نماینده دانشکده ها)، دانشجویان، دانش آموختگان و مدیر ارتباط با صنعت و مدیر مرکز رشد دانشگاه و نیز کارآفرینان خارج از دانشگاه می تواند باشد.
۶-۲ وظایف و اختیارات مرکز کارآفرینی:
الف- اجرای کلیه مصوبات شورای مرکزی، دفتر توسعه کارآفرینی و کمیته کارآفرینی دانشگاه،
ب- تهیه برنامه های ترویجی، آموزشی و پژوهشی مصوب دفتر توسعه کارآفرینی با همکاری و همفکری اعضای هیأت علمی و صاحب نظران آشنا با موضوع کارآفرینی،
پ- انجام کلیه امور اداری و مالی مربوط به مرکز کارآفرینی در دانشگاه،
ث- برگزاری کلاس ها، همایش ها و کارگاه های آموزشی و تخصصی با هدف افزایش مهارت های حرفه ای ، مهارت های کارآفرینی عمومی و مهارت های کارآفرینی تخصصی دربین دانشگاهیان،
ت- شناسایی سرمایه های فکری دانشگاه شامل اعضای هیأت علمی و دانشجویان،
ج- شناسایی و معرفی کارآفرینان برگزیده سال دانشگاه به دفتر توسعه کارآفرینی از طریق اجرای جشنواره ایده های برتر و نو،
چ- مدیریت و پیگیری طرح های مطالعاتی و پژوهشی مصوب کمیته کارآفرینی در مرکز یا خارج از آن برای اجرا،
ح- ارائه گزارش فعالیت های انجام گرفته در دانشگاه هر شش ماه یکبار به دفتر توسعه کارآفرینی دانشگاه ها،
خ- مستندسازی تجربیات گران بهای کارآفرینان دانشگاه(اعضای هیأت علمی و دانشجویان).
تبصره ۵ : به منظور تسهیل و تسریع در نیل به اجرای برنامه های دفتر توسعه کارآفرینی، رئیس دانشگاه میتواند اختیار تشخیص، تعهد و تسجیل هزینه های مربوط به اعتبارات مرکز کارآفرینی دانشگاه را به مدیر ذیربط تفویض نماید.
بخش چهارم-منابع مالی
ماده ۷- اعتبارات:
اعتبارات مورد نیاز مراکز کارآفرینی در دانشگاه ها از محل های زیر تأمین می شود:
الف- اعتبارات ذیربط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اعتبار مرکز کارآفرینی هر دانشگاه به تناسب فعالیت های مرکز از محل نیم درصد(۵/. %) از مجموع بودجه جاری دانشگاه ها تأمین می شود،
ب- درآمدهای ناشی از فعالیت های خدمات علمی و فنی و … به بخش های دولتی و خصوصی و نیز خدمات ارائه شده به پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری،
پ- کمک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر وزارتخانه ها و سازمان ها از محل اعتبارات مربوط به کارآفرینی و اشتغال،
ث- کمک های اشخاص حقیقی و حقوقی.
ماده ۸ – این آیین نامه در یک مقدمه، هشت ماده و پنج تبصره در تاریخ ۲۱ آذر ماه ۱۳۹۰به تصویب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری رسیده و جایگزین آیین نامه قبلی است.