آیین نامه تشکیل واحدهای پژوهشی

به نام خدا

آیین نامه نحوه تأسیس واحدهای پژوهشی در دانشگاه ها

مقدمه

دانشگاه ها به مثابه واحدهای آموزشی، پژوهشی و فناوری، اهداف و ماموریت هایی برعهده دارند که تحقق آن ها نیازمند فراهم کردن ملزومات و زیرساخت هاست. بدین منظور و برای تسهیل فرایند ایجاد واحدهای پژوهشی و اجرای ماموریت های پژوهشی، دانشگاه های مشمول این آیین نامه در چارچوب آن، با رعایت قوانین بالادستی و سایر ضوابط و مقررات اقدام به ایجاد یا انحلال واحدهای پژوهشی خواهند کرد، ایجاد واحد پژوهشی اقدامی مقطعی نیست بلکه فرایندی زمان بر است.

از سوی دیگر، به منظور فراهم آوردن زمینه توسعه گروه های پژوهشی هدفمند، که از راهبردهای مهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، در این آیین نامه تشکیل واحدهای پژوهشی به دانشگاه ها سپرده شده است. فعالیت واحد پژوهشی، به مثابه ساختاری که به نیازهای حال یا آینده و نهان یا آشکار کشور پاسخ می دهد، با اجرای ماموریت و برطرف شدن نیاز خاتمه می یابد.

ماده ۱- تعاریف

۱-۱- وزارت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

۲-۱- معاونت: معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

۳-۱- دانشگاه: کلیه موسسات آموزش عالی که تحت عنوان دانشگاه دارای موافقت قطعی از شورای گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی وزارت یا سایر مراجع قانونی می باشند.

۴-۱- واحد پژوهشی: انواع ساختارهای پژوهشی مندرج در این آیین نامه

ماده ۲- اهداف ایجاد واحدهای پژوهشی

۱-۲- هدایت فعالیت های پژوهشی به سمت اولویت های پژوهشی و فناوری کشور

۲-۲- ایجاد زمینه پژوهش های کلان و میان رشته ای

۳-۲- ارتقای کیفیت و هم افزایی فعالیت های پژوهشی و فناوری برای تحقق اهداف برنامه های راهبردی مصوب

۴-۲- استفاده بهینه از نیروی انسانی متخصص برای تشکیل گروه های پژوهشی کارآمد

۵-۲- بسترسازی مناسب برای هدایت پژوهش ها در راستای ایجاد فناوری به منظور پاسخ گویی به نیازهای جامعه و کاربردی شدن دستاوردهای پژوهشی

۶-۲- تنوع بخشی به منابع مالی دانشگاه، با اولویت کسب ثروت از فعالیت های پژوهشی و فناوری

۷-۲- ایجاد هم افزایی به منظور انجام پژوهش های بنیادین، پایدار و ایجاد دانش در یک یا چند حوزه

ماده۳- انواع واحدهای پژوهشی

۱-۳- آزمایشگاه تحقیقاتی/ گروه پژوهشی/ هسته پژوهشی: هر سه عنوان مشابه دارند، از لحاظ ساختاری در یک سطح اند و با تصمیم دانشگاه و متناسب با نوع فعالیت آن انتخاب می شوند. آزمایشگاه پژوهشی نوعی واحد پژوهشی در حوزه های علوم تجربی است که شرایط، امکانات و زیرساخت های انجام یک یا چند برنامه پژوهشی را فراهم می کند و در آن چند عضو هیأت علمی با محوریت مسئله یا محصولی خاص به همراه پژوهشگران، پژوهشگران ارشد، دکتری و پسا دکتری و دانشجویان تحصیلات تکمیلی فعالیت می کنند. گروه یا هسته پژوهشی در حوزه های مختلف علوم با همکاری گروهی از اعضای هیأت علمی یا پژوهشگران یک یا چند دانشکده برای اجرای برنامه با موضوعی پژوهشی تاسیس می شود.

۲-۳- مرکز تحقیقات (پژوهشکده): نوعی واحد پژوهشی با ماهیت بین رشته ای یا بین دانشکده ای است که از دو یا چند آزمایشگاه/ گروه/ هسته پژوهشی تشکیل می شود و بر اساس یک یا چند برنامه پژوهشی فعالیت می کند. این واحدها با مشارکت دانشگاه یا سایر دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی نیز ایجاد می شوند. برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز واحد پژوهشی دانشگاه می تواند در صورت موافقت هیأت رئیسه دانشگاه، از اعضای هیأت علمی و غیر هیأت علمی موجود در گروه های آموزشی برای انجام ماموریت های واحد پژوهشی استفاده نماید.

تبصره ۱- واحدهای پژوهشی یا به صورت مستقل با مدت زمان محدود با هدف فراهم کردن بسترهای لازم به منظور انجام طرح های پژوهشی تقاضا محور و اجرای برنامه های راهبردی و ماموریت های پژوهشی دانشگاه ایجاد می شوند و اعتبار مورد نیاز آن ها برای انجام این قبیل فعالیت ها در قالب روال معمول طرح های پژوهشی تامین می شود، یا به صورت مشترک با دستگاه های اجرایی، نهادها و موسسات عمومی دولتی و غیردولتی و با هدف پاسخ گویی به نیازهای پژوهشی آنها شکل می گیرند. در این حالت، اعتبارات مورد نیاز برای راه اندازی و اجرای طرح ها در قالب موافقت نامه و قرارداد همکاری به صورت مشارکتی با تامین منابع مالی از سوی دستگاه اجرایی و ارائه خدمات علمی از سوی دانشگاه فراهم می شود.

تبصره ۲- هرگونه عقد قرارداد واحدهای پژوهشی با سایر دستگاه ها، از طریق معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه انجام می شود.

ماده ۴- الزامات ایجاد واحدهای پژوهشی

۱-۴- دارا بودن برنامه جامع پژوهشی مبتنی بر اسناد بالادستی، نیازهای محلی، ملی و منطقه ای و آینده نگرانه

۲-۴- وجود توانمندی ها و مزیت های نسبی در دانشگاه برای پاسخ به نیازهای پژوهشی جامعه

۳-۴- عقد تفاهم نامه یا قرارداد همکاری با سازمان ها و دستگاه های متقاضی اجرای طرح (برای واحدهای پژوهشی مشترک با دستگاه های اجرایی، نهادها و موسسات عمومی دولتی و غیر دولتی)

ماده ۵- شیوه تاسیس و فعالیت واحدهای پژوهشی

۱-۵- واحدهای پژوهشی از هر نوعی که باشند بر اساس سیاست ها، آیین نامه ها و دستورالعمل های مورد تایید هیأت امنا تاسیس می شوند. از آنجایی که انعقاد قرارداد با واحدهای پژوهشی از طریق دانشگاه است از این به بعد نیازی به کسب مجوز از شورای گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی نخواهد بود.

۲-۵- واحدهای پژوهشی دانشگاه به منظور اجرای قرادادهای پژوهشی می توانند از محل درآمدهای اختصاصی، در چارچوب آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه و آیین نامه اداری و استخدامی از خدمات سایر پژوهشگران استفاده نمایند.

ماده ۶- انطباق واحدهای پژوهشی موجود با این آیین نامه

۱-۶- آن دسته از واحدهای پژوهشی دانشگاه ها که قبلا مجوز تاسیس اخذ کرده اند در بازه زمانی دو ساله، خود را با این آیین نامه تطبیق می دهند و در صورت وجود پژوهشگران داخلی در این واحدها، ادامه قرارداد با آن ها بدون ایجاد تعهد استخدامی و تا رفع نیازهای پژوهشی امکان پذیر می باشد.

۲-۶- واحدهای پژهشی وابسته به دانشگاه ها که دارای مجوز اصولی و قطعی هستند از این پس تابع آیین نامه مصوب هیأت امنای دانشگاه مربوطه خواهند بود.

۳-۶- واحدهای پژوهشی دارای مجوز از شورای گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی که در حال حاضر به صورت عرضه محور (نوع یک) به مثابه بخشی از ساختار رسمی و قطعی دانشگاه بوده و دارای اعضای هیأت علمی مطابق با پست های سازمانی مصوب هستند، مانند گذشته به فعالیت خود ادامه خواهند داد و از این پس تابع آیین نامه مصوب هیأت امنای دانشگاه خواهند بود.

ماده ۷- نظارت و ارزیابی

۱-۷- مسئولیت نظارت بر ایجاد و فعالیت واحدهای پژوهشی بر عهده رئیس دانشگاه است. از این رو دانشگاه موظف است آیین نامه اجرایی برای تاسیس، فعالیت، نظارت و ارزیابی ، نحوه حمایت و انحلال واحدهای پژوهشی خود را تهیه و در هیأت امنا به تصویب برساند.

۲-۷- به منظور پشتیبانی از تشکیل واحدهای پژوهشی، وزارت از واحدهای پژوهشی برتر و پیشتاز دانشگاه ها که نقش اساسی در توسعه ملی و منطقه ای ایفا و در سطح بین المللی اعتبار کسب کنند حمایت می کند. بدین منظور، در سامانه ارزیابی وزارت، که از سال ۱۳۹۸ راه اندازی خواهد شد، واحدهای پژوهشی بر اساس شاخص های عملکردی که هرساله در وبگاه معاونت پژوهش و فناوری وزارت تعیین می گردد ارزیابی خواهند شد.

۳-۷- حضور واحدهای پژوهشی مورد تائید دانشگاه ها در سامانه ارزیابی وزارت اختیاری است و وزارت از واحدهایی که در ارزیابی های سالانه در رتبه برتر قرار گیرند حمایت خواهد کرد.

ماده ۸- انحلال

۱-۸- واحدهای پژوهشی بر اساس برنامه های پژوهشی شکل می گیرند و با پایان یافتن برنامه، نبود نیاز به تداوم فعالیت آن ها یا عملکرد ضعیف، پس از تائید هیأت امنای دانشگاه، ماموریت آن ها تغییر کرده و یا منحل خواهند شد. در این شرایط با توجه به آیین نامه مصوب هیأت امنا، اعضای هیأت علمی و کارکنان به سایر بخش ها و واحدهای پژوهشی دانشگاه انتقال خواهند یافت. بنابر این بایسته است در زمان تاسیس واحد پژوهشی و به کارگیری افراد به این موضوع توجه شود.

آیین نامه حاضر در ۸ ماده و ۲ تبصره در تاریخ ۷/۱۱/۱۳۹۷ به تصویب شورای گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی رسید و جایگزین آیین نامه مصوب ۷/۳/۱۳۹۰ شورای گسترش آموزش عالی شد.